Kan een (niet bij wet geregelde) overeenkomst mondeling worden opgezegd, hoewel in de overeenkomst uitdrukkelijk is bepaald dat opzegging schriftelijk dient te geschieden? De Hoge Raad heeft hierover begin juni van dit jaar een interessant arrest gewezen.

Overeenkomsten bevatten vaak bepalingen over de wijze van opzegging, bijvoorbeeld dat opzegging schriftelijk, per aangetekende post of zelfs per deurwaardersexploit dient plaats te vinden.

In een tijd van e-mail, WhatsApp, Skype et cetera komen deze vormvoorschriften misschien nogal ouderwets over. Als de boodschap de ander maar heeft bereikt èn helder is, is dat voldoende toch?

Niet helemaal, zo blijkt uit een recent arrest van de Hoge Raad van begin juni van dit jaar.

Hoge Raad, 1 juni 2018, ECLI:NL:HR:2018:819

In deze zaak ging het om twee partijen, X en Y, die in juli 2011 een vennootschap onder firma (hierna: de vof) met elkaar waren aangegaan. In de vennootschapsovereenkomst was onder meer bepaald dat de overeenkomst zou eindigen drie maanden nadat één van de vennoten de ander daarover schriftelijk of bij deurwaardersexploit had bericht. Voorts was in de overeenkomst bepaald dat de vennoot die binnen vijf jaar na aanvang zou opzeggen, de ander een boete verschuldigd is van € 75.000,00.

De samenwerking bleek helaas bepaald geen succes. Reeds in november 2011, slechts enkele maanden nadat partijen met elkaar in zee waren gegaan, escaleerde de zaak zodanig dat X tijdens een telefoongesprek met Y, die zich kort daarvoor had ziek gemeld, de samenwerking met onmiddellijke ingang heeft opgezegd. Over het plaatsvinden van het hiervoor genoemde gesprek en de (woordelijke) inhoud daarvan bestaat geen discussie tussen partijen.

Wel bestaat tussen X en Y discussie over de vraag of Y de telefonische uitlating van X als opzegging mocht begrijpen en de vof als gevolg van die telefonische opzegging was ontbonden, waardoor X aan Y de hiervoor genoemde boete van € 75.000,00 verschuldigd is geworden.

Het Gerechtshof stelt Y in het gelijk en oordeelt dat X inderdaad aan Y de hiervoor genoemde boete verschuldigd is geworden. Daartoe oordeelt het Gerechtshof, voor zover hier van belang, dat X hier in 'niet voor misverstand vatbare bewoordingen' ( ‘ik peins er niet over om met een advocaat aan tafel te gaan zitten. Jij hebt me bedrogen en bestolen en dit kan alleen in een gesprek van man tot man worden uitgepraat. Ik zeg hierbij met onmiddellijke ingang de samenwerking op en zal dadelijk het gebouw sluiten’) heeft verklaard dat hij de vof per direct wilde opzeggen en ook dat niet ter discussie staat dat deze bewoordingen Y ook hebben bereikt.

Dit alles klinkt niet onlogisch, echter volgens de Hoge Raad gaat het Gerechtshof hier te kort door de bocht. Volgens de Hoge Raad is het Gerechtshof namelijk in deze zaak veel te licht heen gestapt over het feit dat partijen in de vennootschapsakte zijn overeengekomen dat opzegging schriftelijk of bij deurwaardersexploit zou plaatsvinden. Een vormvoorschrift voor het opzeggen van een samenwerking zoals in deze zaak aan de orde was, is juist bedoeld ter voorkoming van discussies (X stelde bijvoorbeeld onder andere dat hij overmand was door emoties tijdens het bewuste telefoongesprek en dat hij niet bedoeld had op te zeggen) en om deze reden had het Gerechtshof niet zomaar aan het in dit voorschrift opgenomen schriftelijkheidsvereiste voorbij mogen gaan.

De Hoge Raad vernietigt het arrest van het Gerechtshof en wijst terug voor verdere behandeling.

Conclusie

Het ‘op andere wijze’ (= niet volgens de contractuele vormvoorschriften) opzeggen van overeenkomsten is niet per se onmogelijk (in die zin dat een verklaring die niet in de juiste vorm is afgelegd niet per definitie geen rechtsgevolg heeft), maar het hangt van de omstandigheden van het geval af of een verklaring dient te worden begrepen als een opzegging.

In het kader van de hiervoor genoemde ‘uitlegvraag’ speelt een contractueel vormvereiste als ‘opzegging dient per aangetekende post plaats te vinden’ een belangrijke rol waar niet gemakkelijk overheen gestapt mag worden. Óók niet als niet ter discussie staat dat de boodschap de wederpartij heeft bereikt en de boodschap - op het eerste gezicht - volkomen helder lijkt.

Tenslotte, het lijkt wellicht een open deur, maar om elke discussie over de opzegging van een overeenkomst te voorkomen is het voor de opzeggende partij aan te raden op te zeggen exact conform de in de overeenkomst bepaalde vormvereisten. Wellicht kost u dit enkele euro’s (aangetekende post) of tientjes (deurwaardersexploit) en misschien lijkt het een en ander een onzinnige formaliteit ( ‘de boodschap is toch aangekomen en duidelijk?’), echter dit kan u zéér veel ellende besparen.