Sinds enige tijd houdt de turboliquidatie de gemoederen bezig. Dit middel neemt toe in populariteit en is wellicht een deel van de verklaring voor het lage aantal faillissementen dat de laatste maanden wordt uitgesproken. Bovendien blijkt het een gemakkelijk middel voor fraudeurs te zijn, zo vermelde het NRC al op 19 november 2018. De minister wil dit aan banden leggen.

Wat is die turboliquidatie precies en wat zijn de plannen van de minister?

Het woord ‘turboliquidatie’ dekt de lading van het begrip niet echt, omdat er juist geen liquidatie (vereffening) van het vermogen van de rechtspersoon plaatsvindt, althans niet in de klassieke vorm. Onder een turboliquidatie wordt verstaan: een ontbindingsbesluit van een rechtspersoon, terwijl die rechtspersoon geen baten (meer) heeft, maar mogelijk wel schulden. In dat geval houdt de rechtspersoon direct op te bestaan en hoeft er dus geen vereffening plaats te vinden. Een faillissement wordt daarmee voorkomen en dat heeft bijgedragen aan de populariteit van dit middel. In het bijzonder voor rechtspersonen die geen personeel in dienst hebben, of waarvan het personeel eenvoudig elders kan worden ondergebracht, is het vaak eenvoudiger de activazijde van de balans leeg te maken en een ontbindingsbesluit te nemen. Dat is veel sneller en brengt minder risico's met zich mee dan de activa door middel van een faillissement te vereffenen. Schuldeisers kunnen na een turboliquidatie onder omstandigheden alsnog het faillissement van de rechtspersoon aanvragen, of de bestuurder aansprakelijk stellen, maar die exercitie is niet eenvoudig en zo kostbaar dat dit vrijwel nooit zinvol is bij een beperkte vordering. 

In Nederland kan (afgezien van de notariskosten) voor € 1,00 een rechtspersoon worden opgericht. Die vennootschap kan vervolgens schulden maken en als de schulden hoog genoeg zijn opgelopen, kan de rechtspersoon dus door middel van een turboliquidatie eenvoudig weer verdwijnen, waarbij de (kleine) schuldeisers het nakijken hebben. Dit is de minister ook opgevallen en hij heeft een plan gemaakt, dat op 16 februari 2023 door de Tweede Kamer is aangenomen. Voor kleine rechtspersonen, het overgrote deel van het MKB (balanstotaal van maximaal € 350.000,00, omzet van maximaal € 700.000,00 en maximaal tien man personeel) betekent dit, dat binnen 14 dagen na het ontbindingsbesluit stukken openbaar moeten worden gemaakt, namelijk een balans en staat van baten en lasten met betrekking tot het boekjaar waarin de rechtspersoon is ontbonden. Indien voor het jaar daarvoor nog geen jaarrekening is gedeponeerd, geldt dat ook voor het jaar daarvoor. Verder moet worden uitgelegd wat de oorzaak is van het ontbreken van baten. Indien dat aan de orde is, moet ook worden uitgelegd hoe middelen zijn verdeeld en waarom bepaalde schuldeisers niet zijn betaald.

Het niet-naleven van deze verplichting levert een economisch delict op en kan worden bestraft met een bestuursverbod. Bonafide bestuurders zal dit dus wel afschrikken, maar voor malafide bestuurders betekent deze nieuwe regeling naar verwachting vrijwel niets. Er is namelijk geen enkele controle op de stukken die de rechtspersoon openbaar zal maken. Een logische gedachte zou zijn dat deze met de gedeponeerde jaarcijfers wordt vergeleken, maar bij een verlengd boekjaar hoeft een deponering pas na twee jaar plaats vinden terwijl de ontbinding vaak al binnen twee jaar plaatsvindt. Bovendien hoeft een klein bedrijf geen volledige jaarrekening, maar enkel een verkorte balans en winst- en verliesrekening te deponeren. Aan deze stukken kan maar zeer beperkte informatie worden ontleend.  

Het wetsvoorstel Tijdelijke wet transparantie turboliquidatie lijkt dus vooral voor de bühne te zijn gemaakt en het is niet reëel om te verwachten dat dit fraude zal beperken.