In toenemende mate worden gesprekken of telefoongesprekken opgenomen door partijen die een geschil met elkaar hebben. In familiezaken is dat niet anders. Het doel hiervan is uiteraard om in een eventuele procedure “munitie” te hebben om de standpunten in de familierechtelijke procedure kracht bij te zetten, of juist om het ongelijk van de wederpartij aan te tonen.

De vraag is evenwel of gespreksopnames altijd toegestaan worden in familierechtprocedures en of het toevoegen van gespreksopnames daadwerkelijk iets kan bijdragen aan de gewenste uitkomst van de procedure. Aan de hand van enkele recente uitspraken van gerechtshoven zal ik proberen om duidelijkheid hierover te geven.

Uitgangspunt: gespreksopnames mogen in een procedure worden gebruikt….

Opnames van (telefoon)gesprekken door een deelnemer aan het gesprek kunnen in beginsel in een civiele procedure, dus ook in familiezaken, gebruikt worden. Zelfs als de opnames heimelijk gemaakt zijn, is het openbaren van de inhoud van die gesprekken aan de civiele rechter (waaronder ook de familierechter valt) niet onrechtmatig. Dit volgt uit de wet[1]: Bewijs kan worden geleverd door alle middelen, tenzij de wet anders bepaalt.

…maar de rechter kan grenzen stellen aan het gebruik van opnames in de procedure

Een sprekend voorbeeld, waarbij een heimelijk gemaakte opname van een telefoongesprek niet werd toegevoegd aan het dossier, is te vinden in een uitspraak van het gerechtshof Arnhem[2]. Hierin hebben ouders van twee minderjarige kinderen, die onder toezicht gesteld zijn en in een pleeggezin verblijven, heimelijk een telefoongesprek opgenomen. Zij wilden dit inbrengen in een procedure, die draaide om uitbreiding van de omgang tussen de ouders en de kinderen.

Het gerechtshof overwoog dat in zaken waarbij jeugdzorginstanties zijn betrokken terughoudend dient te worden omgegaan met het toestaan van het overleggen van dergelijke heimelijk gemaakte geluidsopnames. Dergelijke opnames stroken niet met belangrijke waarden als transparantie en vertrouwen. Kernwaarden die van belang zijn om tot een goede samenwerking te komen en in dit geval om hulp te kunnen verlenen in het belang van de betrokken kinderen. In dit geval is niet gebleken dat door de ouders vooraf toestemming is gevraagd om opnames te mogen maken, en evenmin dat er door de ouders melding van is gemaakt. Ook heeft de andere gespreksdeelnemer niet van te voren de gelegenheid gekregen zich uit te laten over de opname. Het gerechtshof voegt daarom de transcriptie en de geluidsopname niet toe aan het dossier.

Beeld- en geluidopnames door een ouder van kinderen

In een recente zaak die speelde bij het gerechtshof Amsterdam[3] heeft de vader (heimelijk) gemaakte beeld- en geluidsopnames van zijn kinderen in de procedure ingebracht (naar ik aanneem) ter onderbouwing van zijn verweer tegen het verzoek van de moeder om het gezag van de vader over de kinderen te beëindigen. De moeder heeft bezwaar gemaakt tegen het overleggen van deze opnames.

Het gerechtshof overwoog in die zaak dat het over het algemeen onwenselijk is dat ouders in een geschil dat tussen hen speelt opnames maken van gesprekken met het kind, die in de vertrouwdheid van de ouder-kindrelatie plaatsvinden. Daarbij komt dat het hof in deze zaak geen aanleiding ziet om de opnames te bekijken, dan wel te beluisteren, aangezien uit de stukken en het verhandelde ter zitting in hoger beroep voldoende is gebleken dat het contact tussen het kind en de vader prettig verloopt.

Conclusie

Ook in het familierecht is het gebruik van heimelijk gemaakte opnames in beginsel toegestaan. Rechters lijken echter strenger te zijn het gebruik van opnames in de procedure toe te staan als gesprekken met kinderen zijn opgenomen of de opgenomen gesprekken in het kader van gezag- en omgangsprocedures gemaakt zijn.

Tot slot

Met het opnemen en indienen van de geluidsopname in een procedure alleen ben je er niet. De rechter verlangt bijna altijd dat de opname wordt uitgeschreven (een transcriptie). Daarnaast moet de partij die de opname wil gebruiken in de procedure aangeven welke stellingen zij met de overgelegde opname (en transcriptie) nader wil onderbouwen en in welk opzicht het materiaal voor die stellingen relevant is. Zonder die nadere toelichting is het immers niet duidelijk voor de rechter wat de bedoeling is van de opname en/of is het voor de wederpartij onduidelijk waartegen verweer moet worden gevoerd. Blijft die toelichting achterwege, dan is de kans groot dat de rechtbank de geluidsopname buiten beschouwing laat.

[1] Artikel 152 lid 1 Wetboek burgerlijke rechtsvordering

[2] Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 8 april 2021, ECLI:NL:GHARL:2021:3453

[3] Gerechtshof Amsterdam 7 maart 2023, ECLI:NL:GHAMS:2023:550